هویت ایرانی و زبان فارسی
مسئله هویت
هر چند شاهنامه و اساطیر ایرانی حوزه اصلی علاقه و مطالعهٔ مسکوب بودند اما وقتی به مسئله هویت ایرانی می‌رسد، آن را در یک پیوستار می‌بیند که یک سوی دیگر آن «اسلام» است. مسکوب دو کتاب با نام‌ها مستعار منتشر کرده است که آن سوی هویت ایرانی یعنی دینداریش را بررسی می‌کند: «بررسی عقلانی حق، قانون و عدالت در اسلام» و «جهاد و شهادت».
آثار دیگر شاهرخ مسکوب مانند «هویت ایرانی و زبان فارسی» و «داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع» به مسئله هویت ایرانی در رویارویی و تنیدگی با اسلام می‌پردازد.
مسکوب به روایت دیگران
خوانندگان و علاقه‌مندان مسکوب به هیچ‌کس اندازهٔ حسن کامشاد، مترجم، مدیون نیستند. بسیاری از کتاب‌های مسکوب با همت و دلسوزی کامشاد به‌دست ما رسید و معلوم نیست اگر او نبود چه بر سر میراث مسکوب می‌آمد. دوستی مسکوب و کامشاد به بلندای عمری طولانی است و هر دو در کتاب خاطراتشان بارها از یکدیگر نام می‌برند.
حسن کامشاد وقتی خاطراتش را با نام «حدیث نفس: خاطرات رسته از فراموشی» منتشر کرد، آن را به یاد مسکوب تقدیم کرد. خواندن خاطرات کامشاد برای علاقه‌مندان مسکوب لطفی مضاعف دارد و آن‌ها را با جنبه‌ای از شخصیت مسکوب آشنا می‌کند که فهم آن از خلال آثارش دشوار است. مسکوبی که کامشاد روایت می‌کند همان آدم متواضع همیشگی است اما شوخی و سرخوشی در رفتارهایش دارد که با آن خودش و دیگران را دست می‌اندازد:
گلستان باز بحث فردوسی را پیش کشید، با یک‌یک حاضران درافتاد و گفت و گفت، و طبق معمول افزود «این جوری هست دیگه!» شاهرخ که خونسرد نشسته بود ناگهان از جا در رفت و با لحنی خشم‌آلود گفت «ابراهیم، تو چه اصرار داری خود را احمق نشان دهی؟» این حرف کارگر افتاد و گلستان خاموش شد (ص: ۴۸۹)
«اقلیم حضور» یادنامهٔ پر و پیمانِ شاهرخ مسکوب است که به همت علی دهباشی منتشر شد و حالا به‌سختی می‌توان آن را پیدا کرد. این کتاب شامل چندین یادداشت از شخصیت‌های مختلفی مانند ایرج افشار، داریوش شایگان و.. است که هر کدام از زاویه‌ای به زندگی مسکوب پرداخته‌اند. خوانندگان در بخش‌های دیگر این کتاب چشم‌شان به چندین نقد و گفت‌وگو و نامه روشن می‌شود.
بعدتر یوسف اسحاق‌پور که نویسنده یکی از یادداشت‌های این کتاب بود، نوشتهٔ خود را به صورت جداگانه و با عنوان «سرگذشت فکری شاهرخ مسکوب» راهی کتابفروشی‌ها کرد. این کتاب کم‌تر از ۷۰ صفحه است و از سوی انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است.
منبع:سی بوک
معرفی بهترین رمان و داستان های ایرانی